Leiðbeiningar um loftslagsatlas

Loftslagsatlasinn

Loftslagsatlas Íslands veitir innsýn inn í hvernig loftslag á Íslandi gæti breyst til loka aldarinar. Í atlasnum er hægt að nálgast gögn um áhrif loftslagsbreytinga á byggðarlög og svæði á Íslandi. Upplýsingarnar er hægt að nota til þess að meta hversu næmt samfélagið er gagnvart loftslagsbreytingum og þá mögulegu áhættu sem breytingunum fylgir. Atlasinn er mikilvægt verkfæri til stefnumótunar og ákvörðunartöku vegna aðlögunar að loftslagsbreytingum með breytta framtíð í huga.

Loftslagsatlas Íslands byggir á sviðsmyndum Milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar (IPCC) um hnattræna losun gróðurhúsalofttegunda. Gögnin sem atlasinn birtir hafa verið endurreiknuð fyrir Ísland og hafið umhverfis það.

Í atlasnum er hægt að nálgast upplýsingar um áhrif loftslagsbreytinga á hitafar, úrkomu og sjávarflóð á Íslandi til loka aldarinnar miðað við mismunandi sviðsmyndir um hnattræna losun. Gögnin í atlasnum eru opin og aðgengileg öllum. Þau er hægt að nálgast myndrænt í gegnum kortavefsjá, auk þess sem hægt er að hlaða þeim niður á öðrum formum.

Hvað eru losunarsviðsmyndir?

Veðurstofa Íslands setur fram sviðsmyndir um þróun loftslags á Íslandi til framtíðar. Það er gert með því að taka saman niðurstöður fjölmargra loftslagslíkana sem reikna hita- og úrkomubreytingar miðað við mismikla hnattræna losun gróðurhúsalofttegunda.

Sviðsmyndirnar sem hvað mest eru notaðar eru þrjár; SSP2-4.5, SSP3-7.0 og SSP5-8.5. Þegar sjávarflóð eru skoðuð er notast við tvær sviðsmyndir; SSP5-8.5 og SSP5-8.5LC.

Fyrir hvað standa sviðsmyndirnar?

Mildasta sviðsmyndin (SSP2-4.5) gerir ráð fyrir að losun gróðurhúsaloftegunda haldi áfram á svipaðan máta og árið 2024, nái hámarki um miðja öldina og dragist svo hægt saman.

Miðlungssviðsmyndin (SSP3-7.0) gerir ráð fyrir að losun gróðurhúsalofttegunda aukist í samræmi við þróun síðustu áratuga og verði tvöfalt meiri en árið 2024 við lok aldarinnar.

Ýktasta sviðsmynd (SSP5-8.5) gerir ráð fyrir að gildi gróðurhúsalofttegunda í andrúmslofti tvöfaldist á við það sem nú er til ársins 2025. Framreikningar sem tengjast sviðsmyndum um þetta mikla losun sýna afgerandi eða ýktari breytingar en ella.

Sérstök sviðsmynd hefur verið sett fram fyrir framreikninga sjávarstöðubreytinga og sjávarflóða, sviðsmynd SSP5-8.5LC. Sú sviðsmynd er sambærileg sviðsmynd SSP5-8.5 fyrir utan að í LC sviðsmyndinni er gert ráð fyrir mun meiri bráðnun ísbreiðunnar á Suðurskautslandinu, en mikil óvissa ríkir um þróun hennar.

Loftslagsvísar

Loftslagsatlas Íslands veitir innsýn inn í hvernig loftslag á Íslandi gæti breyst til loka aldarinnar. Byggt er á gögnum frá loftslagslíkönum, sem hafa verið löguð að íslenskum aðstæðum. Í atlasnum er meðal annars hægt að nálgast upplýsingar um breytingar á hitafari, úrkomu og sjávarstöðu fyrir mismunandi sviðsmyndir um hnattræna losun gróðurhúsalofttegunda. Þannig hjálpar atlasinn okkur að skilja hvernig loftslagið gæti þróast og hvernig við getum undirbúið okkur fyrir framtíðina.

Í atlasnum er hægt að nálgast upplýsingar um:

Í atlasnum eru gildi borin saman við viðmiðunartímabilið 1981-2010.

Hvað liggur að baki Loftslagsatlas Íslands?

Loftslagsatlas Íslands er byggður á samansafni fimmtán loftslagslíkana sem fengnir eru úr NEX-GDDP-CMIP6 gagnasafninu[1]. Gögnin hafa verið niðursköluð og leiðrétt með Copernicus Arctic Regional Re-analysis (CARRA).

Þeir loftslagsvísar sem birtir eru í atlasnum eru reiknaðir út frá leiðréttum loftslagsgögnum, á ársgrundvelli og fyrir hverja árstíð. Vísarnir sýna raunveruleg gildi og breytingar í samanburði við viðmiðunartímabilið 1981–2010. Gögnin eru sett fram fyrir þrjár losunarsviðsmyndir (SSP2-4.5, SSP3-7.0 og SSP5-8.5) og þrjú tímabil til framtíðar (upphaf (2015–2040), miðbik (2041–2070) og lok aldarinnar (2071–2100)).

Ólíkt vísum um hitafar og úrkomu eru gögn um sjávarflóð birt fyrir nútíð og fyrir árin 2100 og 2150, með tvær losunarsviðsmyndir í huga (SSP5-8.5 og SSP5-8.5LC, sem er sviðsmynd sem felur í sér mikla óvissu). Gefnar eru upplýsingar um sjávarflóð með 20, 50 og 200 ára endurkomutíma en það vísar til þess að 5%, 2% og 0,5% líkur eru á að þessir atburðir eigi sér stað á ársgrundvelli.

Til þess að niðurstöður atlassins verði eins lýsandi og hægt er hafa upplýsingar úr mismunandi loftslagslíkönum verið teknar saman og helstu tölfræðigildi reiknuð fyrir hvern loftslagsvísi; meðaltal, miðgildi og efstu og neðstu 10% gildanna, bæði árlega og eftir árstíðum. Samantektin er sett fram á formi tímaraða en niðurstöður eru einnig birtar á korti sem sýna meðalgildi.

Í töflu 1 er hægt að finna yfirlit yfir alla loftslagsvísa ásamt lýsingu á hverjum þeirra.

Tafla  1 Yfirlit yfir loftslagsvísa sem birtir eru  í Loftslagsatlas Íslands. Í töflunni er að finna lýsingu á hverjum vísi, í hvaða einingu þeir eru birtir og fyrir hvaða árstíð hægt er að skoða þá. Gildi í loftslagsatlasnum eru borin saman við viðmiðunartímabilið 1981-2010.

Leiðbeiningar um atlasinn

Á upphafssíðu atlassins er að finna loftmynd af Íslandi og stutta kynningu á verkfærinu sjálfu. Tvær leiðir eru til að virkja atlasinn, með því að smella á kortið eða takkann neðst á textasvæðinu til hægri.

Mynd 1 Upphafssíða Loftslagsatlas Íslands.

Þegar atlasinn er opinn birtist valmynd efst á skjánum þar sem hægt er að velja loftslagsvísa fyrir mismunandi árstíðir, sviðsmyndir og landsvæði, auk þess sem hægt er að velja hvaða gildi atlasinn á að sýna fyrir viðeigandi vísi.

Mynd 2 Loftslagsatlas Íslands áður en valinn er loftslagsvísir.

Valmyndin og breyturnar

Þegar smellt er á glugga í valmyndinni efst á síðunni birtist fellilisti. 

Efst í vinstra horni er hægt að velja hvaða loftslagsvísi atlasinn á að birta. Þá birtist fellivalmynd þar sem hægt er að velja vísa fyrir þrjá meginflokka: hitastig, úrkomu og sjávarflóð. 

Hægt er að skoða gögnin fyrir árið í heild sinni eða eftir árstíðum með því að velja úr fellivalmynd nr. 2.

Fyrir miðju er hægt að velja þá sviðsmynd um hnattræna losun sem skoða á.

Í fellilistanum þar sem stendur „breyting“ er hægt að velja hvaða gildi atlasinn á að sýna fyrir viðeigandi breytingu þ.e. breytinguna sjálfa, hlutfallslega breytingu eða raunverulegt gildi.

Lengst til hægri í valmyndinni, þar sem stendur „svæði“,  er hægt að velja hvort skoða á upplýsingar fyrir Ísland í heild eða ákveðin svæði, en atlasinn getur birt gögn fyrir 110 þéttbýlisstaði á Íslandi fyrir hitastig og úrkomu, en 77 svæði fyrir sjávarflóð.

Neðst á síðunni er stika þar sem hægt er að velja fyrir hvaða tímabil til framtíðar gögnin eiga að birtast; byrjun aldar (2015–2040), miðbik aldar (2041–2070) og lok aldar (2071–2100).

Mynd 3 Fellivalmyndirnar í Loftslagsatlas Íslands.

Næsta mynd sýnir dæmi um hvernig kallað er eftir gögnum um ársmeðalhita við lok aldarinnar miðað við sviðsmynd SSP2-4.5.

Mynd 4 Skjáskot sem sýnir ársmeðalhita á korti fyrir Ísland í heild við lok aldarinnar (2071–2100). Gögnin eru birt fyrir sviðmyndina SSP2-4.5 og eru sýnd sem meðaltal.

Ítarefni og gagnabirtingar

Við skulum taka dæmi um þéttbýlið Vík. Þegar það hefur verið valið birtast tvö línurit sem eiga við svæðið. Efra línuritið sýnir yfirlitstölfræði (meðaltal, miðgildi, 10. og 90. hlutfallsmark). Neðra línuritið sýnir upplýsingar úr öllum líkönum, fyrir söguleg gögn og framreikninga til framtíðar (þ.e. frá 1950 til 2100). Það tímabil sem notandi hefur valið að skoða, í þessu tilfelli „lok aldar“, er auðkennt með bláum fleti á línuritunum.

Mynd 5 Skjáskot sem sýnir hvernig Loftslagsatlasinn birtir gögn fyrir ákveðna staði á Íslandi. Myndin sýnir tímaþróun meðalhita í Vík. Efra línurit til vinstri sýnir yfirlitstölfræði en það neðra sýnir niðurstöður allra líkana. Meðalhiti í Vík er sýndur fyrir allt árið fyrir sviðsmynd SSP2-4.5.

Með því að smella á hamborgaratáknið uppi í hægri hornum línuritanna er hægt að velja á milli ýmissa möguleika um birtingu gagnanna. Til dæmis er hægt að skoða línuritin á heilum skjá, prenta þau út eða hlaða þeim niður sem .png, .jpeg, .pdf eða .svg skrám.

Mynd 6 Dæmi um línurit sem hlaðið hefur verið niður úr Loftslagsatlas Íslands.

Einnig er hægt að sækja gögnin sem CSV (.csv) og Excel (.xlsx) skrár með því að haka í valmynd fyrir neðan línuritin og smella á „hlaða niður gögnum“.

Mynd 7 Sérstakir niðurhalsvalkostir.

Eftirfarandi mynd sýnir CSV skrár sem hafa að geyma tölur yfir meðalhita í Vík fyrir árið í heild og sviðsmynd SSP2-4.5, annars vegar sem yfirlitstölfræði, þar sem gildi allra líkananna eru tekin saman (meðaltal, miðgildi, 10. og 90. hlutfallsmark) og hins vegar fyrir öll líkönin.

Mynd 8 Mynd sem sýnir gögn sem hlaðið hefur verið niður sem CSV skrám. Gildin sýna meðalhita í Vík fyrir árið í heild sinni fyrir sviðsmynd SSP-2-4.5. Taflan til vinstri sýnir yfirlitstölfræði (meðaltal, miðgildi, 10. og 90. hlutfallsmark) og taflan til hægri sýnir gögn fyrir öll líkön.

Að rýna í sjávarflóð

Í fellilistanum sem birtist þegar smellt er á „Loftslagsvísar“ er hægt að velja gögn yfir mögulega útbreiðslu sjávarflóða með 20, 50 og 200 ára endurkomutíma. Þessar upplýsingar er hægt að birta fyrir nútíma, árið 2100 og árið 2150. Þegar valin eru möguleg sjávarflóð til framtíðar er hægt að velja tvær mismunandi sviðsmyndir SSP5-8.5 og SSP5-8.5LC. Næsta mynd sýnir dæmi um hvernig atlasinn sýnir útbreiðslu sjávarflóðs með 20 ára endurkomutíma á nútíma.

Mynd 9 Skjáskot úr loftslagsatlas sem sýnir mögulega útbreiðslu sjávarflóðs með 20 ára endurkomutíma á nútíma.

Næsta mynd sýnir dæmi um möguleg sjávarflóð með 20 ára endurkomutíma árið 2100 fyrir sviðsmynd SSP5-8.5.

Mynd 10 Skjáskot úr loftslagsatlas sem sýnir mögulega útbreiðslu sjávarflóðs með 20 ára endurkomutíma fyrir árið 2100 og sviðsmyndina SSP5-8.5.

Unnt er að skoða gögn fyrir sjávarflóð nánar fyrir tiltekna staði á Íslandi með því að smella á gluggann „svæði“ og velja „staður“ í fellivalmyndinni. Á næstu mynd má sjá hvernig upplýsingarnar birtast sem kortamynd. Myndin sýnir dæmi um sjávarflóð með 20 ára endurkomutíma í Bolungarvík fyrir sviðsmyndina SSP5-8.5 árið 2100.

Mynd 11 Skjáskot úr Loftslagsatlas Íslands sem sýnir kortamynd með upplýsingum um sjávarflóð með 20 ára endurkomutíma í Bolungarvík fyrir árið 2100, sviðsmynd SSP5-8.5.

[1] https://www.nccs.nasa.gov/services/data-collections/land-based-products/nex-gddp-cmip6